Orta əsrlərin Avropada sona çatması ilə dramaturgiya müstəqil şəkildə kilsə mövzularından ayrılaraq Qərb teatrını formalaşdıran əsas amilə çevrildi. Dinlə heç bir bağlılığı olmayan yeni Avropa teatrı, mətnin dominantlığı ilə xaraketirzə olundu. Mətnin bu və ya digər formada teatrın digər elementlərinə hökmranlıq etməsi XIX əsrin sonlarına kimi davam etdi.
Həmin zaman kəşiyində, Uzaq şərqdə var olan yapon teatr ənənələri buddist dini ayinləri əsasında yaranan dramaturgiya və rəqslərə əsaslanırdı – ta o zamana kimi ki, növbəti əsrin ilk illərində Kabuki fenomeni yarandı.
Kabuki avropalı rəqiblərindən və sələfi Nogakudan fərqli olaraq tamaşanın ərsəyə gəlməsi üçün dramaturgiyaya ehtiyac duyulmaması ilə fərqləndi: burada tamaşanı yaradan əsas amillər vizual elementlər, musiqi, səs, rəqslər və qısa sinopsislər idi.
Lakin Kabukini sələfi ilə birləşdirən bir neçə amil mövcud idi: bunlardan ilki, buddizmə əsaslanan dini-fəlsəfi ideyaların qəlpələrinin hələ də tamaşaların əsas ideyasını təşkil etməsi, tamaşadakı vizual elementlərin və musiqinin hekayənin nəql olunmasında iştirakı və aktyor oyununun sinxronik, stilizə olunmuş hərəkətlər üzərində qurulması idi.
Kabuki teatrının yaranması Edo dövrünün başlanğıc illərinə təsadüf edir. Tokuqava şögünatının təməlini qoyduğu bu dövrün əsas səciyyəvi xüsusiyyəti xariclə hər növ əlaqələrdən imtina edilərək, daxili inkişafa yönəlmək idi. Bu siyasətin nəticəsində Yaponiya özünü dünyadan təcrid edərək, diqqətini intensiv formada sosial-mədəni və iqtisadi inkişafa yönəltdi.
Edo dövrünün mədəni həyatının mühüm hissəsini təşkil edən teatrlar iki qrupa bölünürdü: yüksək rütbəli samuraylar üçün nəzərdə tutulmuş Noo və sadə insaların üz tutduğu Kabuki və Coruri teatrları. Kabuki yeganə dram idi ki, digər iki teatrın estetikasından gen-bol yararlanırdı.
Digər teatrlar ilə yaranan rəqabət Kabuki üçün yalnız bir fürsət idi ki, rəqiblərindən adoptasiyalar edərək daha da zənginləşsin.
Edo dövrünün ikinci yarısından etibarən Kabuki müstəsna şəkildə inkişaf edərək gələcəkdə Qərb teatrlarına bəxş edəcəyi yenilikçi səhnə texnikaları, aktyor oyun ifadələri və performans elementləri ilə zəngin, püxtələşmiş, möhtəşəm sənət nümunəsinə dönüşdü.
Uzun illərin sınaq və təcrübələri nəhayət Kabuki dramaturgiyasının ərsəyə gəlməsinə gətirib çıxartdı. Kabuki pyeslərini digərlərindən ayıran əsas xüsusiyyət onların bu teatrın performans və aktyor-oyun ənənələrinin əsasında yazılmış olmaları idi. Bu pyeslər müstəqil şəkildə mövcud deyildi. Kabuki dramaturgiyası və performansı birlikdə Kabuki janrını müəyyən edən əsas amillərə çevrildi.
XIX əsrin altmışıncı illərindən etibarən Meyci dövrünün gətirdiyi Qərblə yaranan əlaqələrin sayəsində Kabuki teatrı öz qapılarını dünyaya açdı. Bu dövrdən etibarən yapon incəsənəti ilə yaxından tanış olmaq fürsəti əldə edən Avropa, Kabukinin teatr texnikası, performans elementləri və aktyor texniklarını yenilikçi eksperimentlərində sınaqdan keçirdi. Eyni zamanda, Qərb mədəniyyəti Kabuki dramında da öz təsirlərini hiss etdirdi.
Kabuki fenomeninin populyarlığı teatr sferasını aşaraq, siyasi sahədə də özünü göstərdi. XX əsrin otuzuncu illərində Kabuki dramı anidən Yaponiyanın hərbi əməliyyatlarını dəstəkləyən vətənpərvər hərəkatın ünvanlarından biri oldu.
İkinci dünya müharibəsindən sonra Kabuki, Edo və Meyci dövrlərində keçdiyi əzəmətli sənət yolunda formalaşdırdığı estetikasını qoruyub saxlamağa davam edir. Dünya sənət incisi kimi Kabuki, saysız hesabsız oyun texnikaları və performans ünsürləri ilə aktyor və rejissor sənətində yaradıcı axtarışlara mühüm təkan verməyə qadirdir.
Sara Kərimli
ADMİU-nun magistrı
Müəllifin digər yazıları
MASK OR FACE / МАСКА ИЛИ ЛИЦО/- название книги английского актёра Майкла Редгрейва
ТЕАТР ДЛЯ ЛЮДЕЙ– название книги итальянского режиссёра Джорджо Стреллера
/мысли и высказывания европейских деятелей культуры о театральном искусстве/
&n...
22 iyul 2024-cü il tarixində Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqının XV Konfransı keçirilib.
Konfransda 75 nümayəndədən 67 nəfər iştirak edib. Nümayəndələrin yekdil qərarı ilə Azərbaycan Respublilasının Əməkdar artisti Azad Ş...
Sevil Beynəlxalq Qadın Sənədli Film Festivalı çərçivəsində Fələstin, Fransa, Belçika, Qətər istehsalı Lina Sualemin "Hələlik, Tiberiya" filmi nümayiş edildi.
Film Hiyam Abbasın aktrisa olmaq arzusunun arxasınca ...
Sevil Beynəlxalq Qadın Sənədli Film Festivalının 5-ci mövsümünün təntənəli açılış mərasimi baş tutdu. 5 iyul Kapellhausda keçirilən tədbirdə festivalın beynəlxalq qonaqları da iştirak edirdi. Qırğızıstanın əməkdar in...
Kulis.az Aliyənin Azərbaycan Dövlət Yuğ Teatrında səhnələşdirilmiş "Pandalar" tamaşası haqqında yazdığı resenziyanı təqdim edir.
Bilmirəm niyə, bu aralar kino haqda, teatr haqda nəsə yazanda yazıya sənətin niyə vacib olması haqda pa...
...MİRZƏ FƏTƏLİ AXUNDOV öz pyeslərinin gələcək ifaçılarına, aktyorlara: - Mənim əzizim naqil – ki təmsilatımı oxuyacaqsan və ya hifz edib söyləyəcəksən – gərəkdir biləsən ki, bu təmsilat məhz ibarətdir neçə nəfər ə...
3 iyul 2024-cü il tarixində Çilinin Azərbaycandakı səfirliyi və CHARACTERS Müasir Dramaturgiya Festivalının təşkilatçılığı ilə Çili dramaturqu və rejissoru Pablo Manzinin “Barbarların yaşadığı yer” (“D...
“Yeni Tiyatro Dergisi” mövsümü möhtəşəm mükafatlandırma mərasimi ilə bağlayıb. Dərginin təsis etdiyi "Yeni Tiyatro Dergisi beynəlxalq əmək və başarı ödülləri"nin münsiflər heyəti mövs...
Ötən mövsümdə ölkənin teatr siması hesab olunan Akademik Milli Dram Teatrında üç premyeradan ikisində səhnəyə nəsr çıxdı. Ədəbi prosesdə poeziyanın və nəsrin kölgəsizndə gəzişən dramın artıq teatrda da ...
MİNALANMIŞ ƏRAZİLƏR: Müharibəyə uzaqdan baxmaq…
“Bu, ilk müharibə deyil, bundan qabaq da neçə müharibə olub. Son müharibə başa çatan gün bir tərəfdə məğlublar, bir tərəfdə qaliblə...