Orta əsrlərin Avropada sona çatması ilə dramaturgiya müstəqil şəkildə kilsə mövzularından ayrılaraq Qərb teatrını formalaşdıran əsas amilə çevrildi. Dinlə heç bir bağlılığı olmayan yeni Avropa teatrı, mətnin dominantlığı ilə xaraketirzə olundu. Mətnin bu və ya digər formada teatrın digər elementlərinə hökmranlıq etməsi XIX əsrin sonlarına kimi davam etdi.
Həmin zaman kəşiyində, Uzaq şərqdə var olan yapon teatr ənənələri buddist dini ayinləri əsasında yaranan dramaturgiya və rəqslərə əsaslanırdı – ta o zamana kimi ki, növbəti əsrin ilk illərində Kabuki fenomeni yarandı.
Kabuki avropalı rəqiblərindən və sələfi Nogakudan fərqli olaraq tamaşanın ərsəyə gəlməsi üçün dramaturgiyaya ehtiyac duyulmaması ilə fərqləndi: burada tamaşanı yaradan əsas amillər vizual elementlər, musiqi, səs, rəqslər və qısa sinopsislər idi.
Lakin Kabukini sələfi ilə birləşdirən bir neçə amil mövcud idi: bunlardan ilki, buddizmə əsaslanan dini-fəlsəfi ideyaların qəlpələrinin hələ də tamaşaların əsas ideyasını təşkil etməsi, tamaşadakı vizual elementlərin və musiqinin hekayənin nəql olunmasında iştirakı və aktyor oyununun sinxronik, stilizə olunmuş hərəkətlər üzərində qurulması idi.
Kabuki teatrının yaranması Edo dövrünün başlanğıc illərinə təsadüf edir. Tokuqava şögünatının təməlini qoyduğu bu dövrün əsas səciyyəvi xüsusiyyəti xariclə hər növ əlaqələrdən imtina edilərək, daxili inkişafa yönəlmək idi. Bu siyasətin nəticəsində Yaponiya özünü dünyadan təcrid edərək, diqqətini intensiv formada sosial-mədəni və iqtisadi inkişafa yönəltdi.
Edo dövrünün mədəni həyatının mühüm hissəsini təşkil edən teatrlar iki qrupa bölünürdü: yüksək rütbəli samuraylar üçün nəzərdə tutulmuş Noo və sadə insaların üz tutduğu Kabuki və Coruri teatrları. Kabuki yeganə dram idi ki, digər iki teatrın estetikasından gen-bol yararlanırdı.
Digər teatrlar ilə yaranan rəqabət Kabuki üçün yalnız bir fürsət idi ki, rəqiblərindən adoptasiyalar edərək daha da zənginləşsin.
Edo dövrünün ikinci yarısından etibarən Kabuki müstəsna şəkildə inkişaf edərək gələcəkdə Qərb teatrlarına bəxş edəcəyi yenilikçi səhnə texnikaları, aktyor oyun ifadələri və performans elementləri ilə zəngin, püxtələşmiş, möhtəşəm sənət nümunəsinə dönüşdü.
Uzun illərin sınaq və təcrübələri nəhayət Kabuki dramaturgiyasının ərsəyə gəlməsinə gətirib çıxartdı. Kabuki pyeslərini digərlərindən ayıran əsas xüsusiyyət onların bu teatrın performans və aktyor-oyun ənənələrinin əsasında yazılmış olmaları idi. Bu pyeslər müstəqil şəkildə mövcud deyildi. Kabuki dramaturgiyası və performansı birlikdə Kabuki janrını müəyyən edən əsas amillərə çevrildi.
XIX əsrin altmışıncı illərindən etibarən Meyci dövrünün gətirdiyi Qərblə yaranan əlaqələrin sayəsində Kabuki teatrı öz qapılarını dünyaya açdı. Bu dövrdən etibarən yapon incəsənəti ilə yaxından tanış olmaq fürsəti əldə edən Avropa, Kabukinin teatr texnikası, performans elementləri və aktyor texniklarını yenilikçi eksperimentlərində sınaqdan keçirdi. Eyni zamanda, Qərb mədəniyyəti Kabuki dramında da öz təsirlərini hiss etdirdi.
Kabuki fenomeninin populyarlığı teatr sferasını aşaraq, siyasi sahədə də özünü göstərdi. XX əsrin otuzuncu illərində Kabuki dramı anidən Yaponiyanın hərbi əməliyyatlarını dəstəkləyən vətənpərvər hərəkatın ünvanlarından biri oldu.
İkinci dünya müharibəsindən sonra Kabuki, Edo və Meyci dövrlərində keçdiyi əzəmətli sənət yolunda formalaşdırdığı estetikasını qoruyub saxlamağa davam edir. Dünya sənət incisi kimi Kabuki, saysız hesabsız oyun texnikaları və performans ünsürləri ilə aktyor və rejissor sənətində yaradıcı axtarışlara mühüm təkan verməyə qadirdir.
Sara Kərimli
ADMİU-nun magistrı
Yazardan aid digər yazılar
Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasının nəzdində fəaliyyət göstərən Opera studiyasında 1 və 14 oktyabr tarixlərində saat 19:00-da dahi rus bəstəkar Pyotr Çaykovskinin "Qaratoxmaq qadın" operasının premyerası...
Gəncə Dövlət Dram Teatrı Tural Vaqifoğlunun quruluş verdiyi E. İoneskonun "Kral ölür" tamaşası ilə bu ilin oktyabr ayında Türkiyə Cümhuriyyətində keçiriləcək iki möhtəşəm Beynəlxalq Teatr festivalına dəv...
Teatr rejissoru, Azərbaycanda ilk interaktiv dOM teatrının yaradıcısı, Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin Mədəniyyət Mərkəzinin direktoru Tərlan Rəsulov Azərbaycanı Budapeştdə keçirilən 10-cu MITEM Beynəlxalq teatr ...
21 sentyabr 2023-cü il tarixdə Beynəlxalq Teatr İttifaqları Konfederasiyasının nümayəndələri Konfederasiya tərəfindən 2024-cü ilin may-iyun aylarında Qazaxıstanda (Alma-Ata) keçiriləcək MDB, Baltikyanı ölkələr və Gürc&...
ADMİU-nun Teatrşünaslıq ixtisasının tələbəsi, Teatro.az sənət portalının müəllifi Fatimə Qurbanzadə “Pillə 2” Tələbə Tamaşaları Festivalı çərçivəsində “Ən yaxşı məqalə” mükafatına layiq gör&uu...
Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrı
17 sentyabr — M.F.Axundzadə “Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran”, saat 19:00
21 sentyabr — Q.Çoxeli “Küknarlara məktub” (A.M.Şərifzadə səhnəsi),...
Görkəmli rejissor, aktyor, pedaqoq və nəzəriyyəçi, SSRİ Xalq artisti, sənətşünaslıq doktoru, professor, Vaxtanqov teatrının yaradıcılarından biri, yarım əsr Şukin məktəbinə rəhbərlik etmiş Boris Yevgenyeviç Zaxavanın "Vax...
Специально для Дискурса критик Эмилия Деменцова поговорила с автором метода спонтанной игры, создателем азербайджанского театра dOM Тарланом Расуловым о сути профессии и самосохранении в ней. Почему форма спектакля важнее содержания? Из-за чег...
Исмаил Иман: Произведение должно продолжать жить на сцене
В рамках образовательной программы фестиваля «Любимовка» в Бакинском театре марионеток прошло панельное обсуждение на тему «Современная драматургия в Азербайджане: где она...
Onun haqqında yazmağı lap çoxdan istəyirdim. Çünki hazırda peşəkar Azərbaycan teatrının ən işlək rəssamlarından, saysız quruluşları ilə seçilənlərindəndir.
Akademik Teatrın repertuarındakı bir çox fundamental səhnə...