Orta əsrlərin Avropada sona çatması ilə dramaturgiya müstəqil şəkildə kilsə mövzularından ayrılaraq Qərb teatrını formalaşdıran əsas amilə çevrildi. Dinlə heç bir bağlılığı olmayan yeni Avropa teatrı, mətnin dominantlığı ilə xaraketirzə olundu. Mətnin bu və ya digər formada teatrın digər elementlərinə hökmranlıq etməsi XIX əsrin sonlarına kimi davam etdi.
Həmin zaman kəşiyində, Uzaq şərqdə var olan yapon teatr ənənələri buddist dini ayinləri əsasında yaranan dramaturgiya və rəqslərə əsaslanırdı – ta o zamana kimi ki, növbəti əsrin ilk illərində Kabuki fenomeni yarandı.
Kabuki avropalı rəqiblərindən və sələfi Nogakudan fərqli olaraq tamaşanın ərsəyə gəlməsi üçün dramaturgiyaya ehtiyac duyulmaması ilə fərqləndi: burada tamaşanı yaradan əsas amillər vizual elementlər, musiqi, səs, rəqslər və qısa sinopsislər idi.
Lakin Kabukini sələfi ilə birləşdirən bir neçə amil mövcud idi: bunlardan ilki, buddizmə əsaslanan dini-fəlsəfi ideyaların qəlpələrinin hələ də tamaşaların əsas ideyasını təşkil etməsi, tamaşadakı vizual elementlərin və musiqinin hekayənin nəql olunmasında iştirakı və aktyor oyununun sinxronik, stilizə olunmuş hərəkətlər üzərində qurulması idi.
Kabuki teatrının yaranması Edo dövrünün başlanğıc illərinə təsadüf edir. Tokuqava şögünatının təməlini qoyduğu bu dövrün əsas səciyyəvi xüsusiyyəti xariclə hər növ əlaqələrdən imtina edilərək, daxili inkişafa yönəlmək idi. Bu siyasətin nəticəsində Yaponiya özünü dünyadan təcrid edərək, diqqətini intensiv formada sosial-mədəni və iqtisadi inkişafa yönəltdi.
Edo dövrünün mədəni həyatının mühüm hissəsini təşkil edən teatrlar iki qrupa bölünürdü: yüksək rütbəli samuraylar üçün nəzərdə tutulmuş Noo və sadə insaların üz tutduğu Kabuki və Coruri teatrları. Kabuki yeganə dram idi ki, digər iki teatrın estetikasından gen-bol yararlanırdı.
Digər teatrlar ilə yaranan rəqabət Kabuki üçün yalnız bir fürsət idi ki, rəqiblərindən adoptasiyalar edərək daha da zənginləşsin.
Edo dövrünün ikinci yarısından etibarən Kabuki müstəsna şəkildə inkişaf edərək gələcəkdə Qərb teatrlarına bəxş edəcəyi yenilikçi səhnə texnikaları, aktyor oyun ifadələri və performans elementləri ilə zəngin, püxtələşmiş, möhtəşəm sənət nümunəsinə dönüşdü.
Uzun illərin sınaq və təcrübələri nəhayət Kabuki dramaturgiyasının ərsəyə gəlməsinə gətirib çıxartdı. Kabuki pyeslərini digərlərindən ayıran əsas xüsusiyyət onların bu teatrın performans və aktyor-oyun ənənələrinin əsasında yazılmış olmaları idi. Bu pyeslər müstəqil şəkildə mövcud deyildi. Kabuki dramaturgiyası və performansı birlikdə Kabuki janrını müəyyən edən əsas amillərə çevrildi.
XIX əsrin altmışıncı illərindən etibarən Meyci dövrünün gətirdiyi Qərblə yaranan əlaqələrin sayəsində Kabuki teatrı öz qapılarını dünyaya açdı. Bu dövrdən etibarən yapon incəsənəti ilə yaxından tanış olmaq fürsəti əldə edən Avropa, Kabukinin teatr texnikası, performans elementləri və aktyor texniklarını yenilikçi eksperimentlərində sınaqdan keçirdi. Eyni zamanda, Qərb mədəniyyəti Kabuki dramında da öz təsirlərini hiss etdirdi.
Kabuki fenomeninin populyarlığı teatr sferasını aşaraq, siyasi sahədə də özünü göstərdi. XX əsrin otuzuncu illərində Kabuki dramı anidən Yaponiyanın hərbi əməliyyatlarını dəstəkləyən vətənpərvər hərəkatın ünvanlarından biri oldu.
İkinci dünya müharibəsindən sonra Kabuki, Edo və Meyci dövrlərində keçdiyi əzəmətli sənət yolunda formalaşdırdığı estetikasını qoruyub saxlamağa davam edir. Dünya sənət incisi kimi Kabuki, saysız hesabsız oyun texnikaları və performans ünsürləri ilə aktyor və rejissor sənətində yaradıcı axtarışlara mühüm təkan verməyə qadirdir.
Sara Kərimli
ADMİU-nun magistrı
Reklam
Yazardan aid digər yazılar
Builki Milli Teatr Günü ikiqat əlamətdar oldu. Martın 10-da Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqında qurumun yaranmasının 125-ci ildönümü qeyd edildi. Eyni zamanda, əlamətdar yubiley münasibətilə ittifaqın nəzdində fəaliyy...
Müstəqil Şah Mat Teatrının yaradıcı kollektivi Türkiyənin Dənizli şəhərində keçirilən, ənənəvi "Beynəlxalq Teatr Festivalı"nda Azərbaycanı təmsil edib. Kollektiv, məşhur rumın dramaturqu Matey Vişnekin "Qoca kloun tələ...
Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrı
25 iyun — A.P.Nemətov “Zəfər yolu”, saat 19:00
26 iyun — A.P.Nemətov “Zəfər yolu”, saat 19:00
Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrı
...
Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrında yeni səhnə əsərinin məşqlərinə başlanılıb. Teatrın baş rejissoru, Əməkdar İncəsənət xadimi Mehriban Ələkbərzadə özünün müəllifi olduğu pyesə quruluş verir. Kod adı «V....
Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin 100 illik yubileyi münasibətilə “ADMİU 99+” layihəsi çərçivəsində 22-25 iyun tarixlərində “PİLLƏ” Tələbə Tamaşaları Festivalı keçiriləcək.
...
Azərbaycanın Xalq artisti Sabir Məmmədov Bolqarıstanın paytaxtı Sofiyada keçirilən “Qızıl Femi” Festivalının “Tammetrajlı bədii filmdə ən yaxşı rola görə” nominasiyasında əsas mükafata layiq görül&uu...
Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrı növbəti dəfə “Mədəni gənclik” layihəsinə ev sahibliyi edib. Teatrın mətbuat xidmətindən verilən məlumata görə, tələbələr M.F. Axundzadənin müəllifi olduğu “Sərgüz...
Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrı
17 iyun — H.Həsənov “Qürbətdən gələn məktublar”, saat 19:00
18 iyun — E. De Filippo “Filumena Marturano”, saat 19:00
19 iyun — Elçin &ldq...
Bu gün böyük gülüş ustası, Azərbaycanın görkəmli teatr və kino aktyoru, Xalq artisti, "Şöhrət” ordenli Hacıbaba Bağırovun anadan olmasının 90-cı ildönümüdür. Bununla əlaqədar Azərbayca...
Akademik Milli Dram Teatrında “Zəfər yolu” adlı tamaşanın möhtəşəm və təntənəli nümayişi oldu. Əsərin və tamaşanın müəllifi və quruluşçu rejissoru, Xalq artisti, professor Azər Paşa Nemətov, quruluşçu rəssamla...