Teatrı kinematoqrafiyaya uduzmağa qoymayan nədir?
Teatrın müasir kinematoqrafiya və televiziya ilə müqayisəsi bir çox teatr xadimləri tərəfindən müzakirə və mübahisə mövzusuna çevrilib. Uzun illər "Teatr nədir?" sualına cavab axtarıldığı kimi, "Teatrı kinematoqrafiyaya uduzmağa qoymayan nədir?" sualı da aktual olmuşdur. Teatr yunan dilində "theatron" sözündən götürülüb, mənası "baxıram", "seyr edirəm", "görürəm" kimi anlaşılır. Teatr sintetik sənət növüdür, burada müxtəlif sənətlərin birgəliyi əks olunur. Musiqi, rəqs, vokal, aktyor ifası, pantomima və s. teatr sənətində bir-biri ilə elə çulğaşır ki, birini digərindən ayırmaq çətin olur. Teatr insanın insanla, insanın cəmiyyətlə, insanın zamanla təzadlı və mürəkkəb münasibətlərini özündə əks etdirir. Obyekti insan və insani münasibətlər olan teatrı digər sənət növlərindən fərqləndirən cəhətin nə olması ilə bağlı müzakirələr bir çox alimlərin maraq dairəsində olmuşdur. Bu mövzuda səslənən cavablar sırasında teatrın canlı sənət olması da, kino sənətindən fərqli olaraq "burada" və "indi" yaşanması da, tamaşaçı ilə birbaşa əlaqəyə girə bilmək imkanı da, tamaşaçını öz sıralarına cəlb etmək bacarığı və onunla birbaşa enerji mübadiləsi yaşaması da var. Bundan başqa, insanın daim ehtiyacı olan informasiya ötürücüsü kimi də teatr əvəzsiz məkandır. Rolan Bart belə hesab edir ki, "Teatr əsl polifonik informasiyadır. O, sizin ünvanınıza bir sıra məlumatlar yönəldir. Həmin məlumatların xüsusiyyəti ondadır ki, onlar sinxron, eyni zamanda, ayrı-ayrı ritmdə verilir. Tamaşanın hər dəqiqəsində siz eyni zamanda altı-yeddi məxəzdən (dekorasiya, kostyumlar, işıq, aktyorların düzümü, onların jestləri, mimikası, nitqi) məlumat alırsınız. Burada hər şey rejissorun istəyinə görə, bir kontrapunkda birləşir. Teatrallıq fenomeni bundan ibarətdir”.
Bu gün ictimai həyatımızın bütün sahələrində olduğu kimi, mədəniyyət və incəsənətdə də köklü dəyişikliklər baş verir. Zamanın tələbi teatrın inkişafına təkan verərək, bu gün digər sənət növlərindən fərqləndirilən bir çox keyfiyyətlərini üzə çıxarır. Uzun illər boyunca teatrın "məbəd", "məktəb", "barometr", "güzgü", "böyüdücü şüşə" və s. kimi konseptləri haqqında müxtəlif fikirlər mövcud olmuşdur. Başlanğıcını Qədim Yunanıstanın dini bayramlarından götürən teatr konseptləri artıq aktuallığını itirib. Bu gün kinematoqrafiya, televiziya, texnologiyanın inkişafından bəhrələnən müxtəlif informasiya ötürücüləri ilə rəqabət üçün teatrın sağlam təməli, zamanla səsləşməsi tələb olunur. Bu sağlam təməl, ilk növbədə, teatrın canlı sənət olması ilə bağlıdır.
Fidan Axundova
ADMİU-nun magistrı
Müəllifin digər yazıları
CHARACTERS Müasir Dramaturgiya Festivalı və EURODRAM – Avropanın dram əsərlərinin tərcümə şəbəkəsi müasir pyeslərin (1950-ci ildən sonra yazılmış pyeslərin) Azərbaycan dilinə tərcümələrinin qəbulu davam edir və 01 mart 2025-...
AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AKADEMİK MİLLİ DRAM TEATRI
1 fevral şənbə "İblis və..." H. Cavid 19. 00
2 fevral bazar "Şükriyyə" C.Zeynallı 19.00
3 fevral bazar ertəsi "Ağ-Qara" İ.Soltan Mingəçevir D&o...
Orta əsrlər müsəlman ölkələrinin poeziyası sirlərlə dolu bir kosmosdur, harada ki hər beyt bir ulduza bənzər; onu mütləq kəşf etmək gərək.
Ort...
“Dramla müqayisədə üstünlük nəyə görə şeirə və nəsrə verilir? Məhsulun bolluğuna və tirajın (oxucunun) çoxluğuna görəmi?” sualı 1984-cü ildə “Azərbaycan” jurnalınd...
Bu gün 20 Yanvar hadisələrinin 35-ci il dönümü ilə əlaqədar Bakı Uşaq və Gənclər Teatrı və Mingəçevir Dövlət Dram Teatrının birgə təqdimatında "VƏTƏN" kompozisiya-tamaşası Mingəçevirdə nümay...
Özbəkistanın paytaxtı Daşkənd şəhərində fəaliyyət göstərən Art House Xəmsə teatrı yanvarın 18-də 2025-ci ilin ilk premyerasını tamaşaçılara təqdim edib.Əlamətdardır ki, teatr yeni ildə tamaşaçılarını ilk dəf...
Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti İnformasiya Texnologiyaları İnstitutu və Azərbaycan Texniki Universiteti ilə birgə “Müasir incəsənət məkanında süni intellekt: problemlər və perspektivlər” mö...
Ritual Teatr və Yaradıcılıq Laboratoriyası Azərbaycan tarixinin 1-ci və 2-ci Qarabağ müharibələrini sənədli teatr kontekstində səhnələşdirmək məqsədilə 30 illik hekayələrin toplanması üçün qrup müzakirəsi təşkil edir. Layih...
CHARACTERS Müasir Dramaturgiya Festivalı və EURODRAM – Avropanın dram əsərlərinin tərcümə şəbəkəsi müasir pyeslərin (1950-ci ildən sonra yazılmış pyeslərin) Azərbaycan dilinə tərcümələrinin qəbulu ilə bağlı müsabiqəni a...
Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində (ADMİU) “İncəsənətdə postmodernizm dövrü və sonrası” mövzusunda tələbə elmi konfransı keçiriləcək.
Teatr sənəti fakültəsinin Teatrşünaslıq kafedrası t...